W nawiązaniu do oscarowego obrazu z Hanksem w roli głównej rozpoczynamy serię artykułów „Słynni piraci”, więc tak gwoli wstępu proponujemy do przeczytania kilka słów wprowadzenia o piractwie morskim w ogóle.
Kto to jest pirat?
Angielskie słowo „pirate” pochodzi od łacińskiego terminu „pirata”, który z kolei wywodzi się z greckiego „peiratēs” i znaczy tyle, co „bandyta”. Pod pojęciem piractwa rozumiemy akt przemocy zwykle prowadzący do rozboju, dokonywany na morzu/ oceanie/ rzece.
4301_Historia piractwa
Historia piractwa sięga starożytności, kiedy to zjawisko szerzyło się na morzach Egejskim i Śródziemnym. Jednym z ludów trudniących się piractwem byli Ilirowie (zamieszkujący zachodnie rejony Półwyspu Bałkańskiego), którzy działali na Adriatyku. Dopiero, kiedy Rzymianie przejęli ziemię Ilirów, tworząc z niej swoją prowincję w 168 w. p.n.e., piracki proceder ustał.
W średniowieczu do najbardziej znanych piratów zaliczano Wikingów. Napadali na miasta znajdujące się w pobliżu rzek w Europie Zachodniej, wybrzeża Bałtyku, dotarli do Północnej Afryki, Włoch, pojawiali się na rzekach Wschodniej Europy, aż do Morza Czarnego i Persji.
Piractwem trudnili się także m.in. Duńczycy, Anglicy, Francuzi, Kozacy (zamieszkujący Sicz Zaporoską grabiąc głównie statki i osady osmańskie), Japończycy, Chińczycy, Mongołowie, a także mieszkańcy Afryki.
Rozkwit pirackiego procederu przypada na okres ok. 1640 do 1720 roku w rejonie Karaibów, co wiązało się z kolonializmem (rozkwit handlu i transport dóbr drogą morską). Najbardziej znaną wyspą, związaną z działalnością piracką, jest Tortuga, której rezydenci z królewskim błogosławieństwem napadali na przepływające tamtędy statki hiszpańskie (wyspa, podobnie jak sąsiednia Hispaniola, najpierw była kolonią hiszpańską, następnie znalazła się pod wpływami francuskimi). Pod koniec XVII wieku Francja i Hiszpania podpisały porozumienie w Ratyzbonie kładąc kres piractwu. Ci mieszkańcy wyspy, którzy nie zgodzili się służyć królestwu, zostali straceni.
W tym okresie wzrok piratów padł na Ocean Indyjski, który wydawał się bardziej kuszący pod względem przewożonych towarów. Do najsłynniejszych piratów działających w tamtym rejonie zaliczyć można Thomasa Tewa, Henry’ego Every’ego i Roberta Culliforda.
W XVIII wieku w wyniku handlu trójstronnego wzmógł się ruch statków handlowych pomiędzy Europą, Afryką a Karaibami. Wzrosło wówczas zainteresowanie piratów tym rejonem – przewożono broń, niewolników, tytoń, kakao, a na niektórych statkach warunki były tak złe, że marynarze woleli zostać piratami.
W pierwszej połowie XIX wieku wyeliminowano problem piractwa w Środkowej Ameryce i Azji. Nie udało się go jednak wyplenić całkowicie – współcześnie, od 1991 roku do dzisiaj, proceder ma się całkiem dobrze w Somalii, gdzie piraci krążą po okolicznych wodach.
4301_Nikogo zapewne nie dziwi, że szeregi piratów zasilili również Polacy. Do najbardziej znanych rodaków, trudniących się piractwem możemy zaliczyć: Izydora Borowskiego, szczególnie lubującego się w rabowaniu statków brytyjskich, Kazimierza Luxa, który również utrudniał życie Anglikom, Ignacego Blumera (aktywny w rejonie Karaibów), Wincentego Kobylańskiego (działał w okolicach Kuby i Jamajki), Adama Mierosławskiego (jego statek pływał po Oceanie Indyjskim) i Józefa Olszewskiego (działał na Morzu Karaibskim).
Fakty i mity o piratach
Zwykle, kiedy myślimy o piracie, widzimy mężczyznę z drewnianą nogą, opaską na oku i papugą na ramieniu. Poniżej przedstawiamy kilka popularnych stereotypów, które nie koniecznie mają pokrycie w rzeczywistości.
- spychanie jeńców z deski do morza: ponoć tak piraci torturowali lub zabijali swoich jeńców (lub tych, którzy im się narazili). Ofiara topiła się, lub pożerały ją rekiny. W rzeczywistości piraci bardzo rzadko stosowali tę metodę, woleli szybsze i łatwiejsze uśmiercanie wrogów.
- pirackie powiedzonka: któż z nas nie słyszał „Arrrr!”? Okazuje się, że to iście hollywoodzki produkt – Robert Newton grający pirata tak właśnie mówił. Oczywiście, piraci mają swój slang, ale owo „Arrrr!” nic nie znaczy.
- mapy i ukryte skarby: krążą mity, że piraci ukrywali sporą część swoich łupów, które można odnaleźć właśnie przy pomocy map. Prawda jest taka, że jeśli istnieją jakieś zakopane skarby, to ich ilość jest znikoma. Życie pirata było raczej krótkie i burzliwe, stąd też wydawali wszystko, co złupili najszybciej, jak się dało – głównie na rozrywkę.
- kapitan piratów miał dziwny pseudonim, drewnianą nogę, opaskę na oku i papugę na ramieniu: rzeczywiście któryś z tych elementów się pojawiał (z pewnością nie wszystkie jednocześnie). Piraci, szczególnie kapitanowie, zawsze mieli jakieś przezwiska, aby ukryć prawdziwą tożsamość i chociaż na pokładzie ich statków często pojawiały się egzotyczne zwierzęta, żaden nie paradował z papugą na ramieniu. Opaska na oko mogła kamuflować brak gałki ocznej, a drewniana noga – no cóż, kończyny rzeźbione z drewna przy ówczesnej medycynie to nic niezwykłego – kiedyś wykonywano z drewna również protezy zębowe dla tych, których nie było stać na złote, czy srebrne.
Grafika pochodzi z wikimedia.org
Tłum. Izabela Kaleta
Źródło: http://historia.trojmiasto.pl/, http://en.wikipedia.org/, http://www.thewayofthepirates.com/
Słynni piraci: Bartholomew Roberts
Słynni piraci: Benjamin Hornigold
Słynni piraci: Edward Teach – Czarnobrody
Słynni piraci: Calico Jack Rackham
Słynni piraci: Christopher Mygns
