Refowanie – jak nie żeglować

W minionym sezonie żeglarskim miałem dużo czasu na obserwacje i przemyślenia. Po pierwsze przyczyna pokazana na poniższym zdjęciu, po drugie sezon obfitujący w silne i porywiste wiatry, nierzadko dochodzące do 7^o B. Nawet z dwoma sprawnymi rękoma jeśli nie muszę to w takiej sytuacji wybieram tawernę. To klasyka.

Zjawiska jakie mam zamiar opisać i podać pod rozwagę żeglarzom śródlądowym mają zasięg ogólnopolski. Zobaczymy takie przypadki na każdym akwenie śródlądowym w Polsce. Są na tyle powszechne a zarazem groźne, że podejmuję kolejną próbę powiedzenia: żeglarze – nie idźcie tą drogą!

Dlaczego należy refować żagle?

Kolejną, ponieważ opisywałem to wielokrotnie, znajdziecie to też w moim podręczniku i przewodnikach. Rzecz banalna, oczywista….choć nie w Polsce. Chodzi o stosunek polskich żeglarzy do refowania się w miarę pogarszania się pogody. Pamiętam odległe czasy mojej młodości, kiedy to wychowywano mnie w poczuciu, że refowanie jest czymś wstydliwym, wręcz tchórzostwem. Tymczasem jest to przejaw opanowania dobrej praktyki żeglarskiej.

Nagminność zjawiska wzrosła kilkanaście lat temu, jak pojawiły się rolfoki. Ci, którzy dotąd podejmowali trud refowania grota, od tego czasu wolą pociągnąć za sznureczek i zlikwidować przedni żagiel. Jeszcze gorzej jest u żeglarzy szkolonych w naszym patologicznym systemie rodem z PZŻ (nie zmienia tego fakt istnienia naprawdę dobrych szkół i instruktorów). Większość z „patentowanych” żeglarzy ma poważne kłopoty z zarefowaniem grota na współczesnym jachcie, że nie wspomnę o tych, którzy patenty kupili.

Tak więc żeglują sobie z dziećmi, żonami, kolegami, często na pełnych żaglach. Maltretowani przez silne szkwały co chwilę stają w łopocie i często wstają z przechyłu w ostatniej chwili. Stosunkowo małą ilość wywrotek zawdzięczamy coraz bezpieczniejszym jachtom, ale one się niestety zdarzają i czasem żeglarz płaci najwyższą cenę. Nie ma na to żadnego usprawiedliwienia, to tragedia na własne życzenie.

Poniżej dwa zdjęcia, których wykonanie dzieli kilkadziesiąt sekund. Na lewym widzimy skrawek żagla na jeziorze, a przecież kto żyw powinien był schronić się na brzegu już kilkadziesiąt minut wcześniej, bo tyle czasu już była widoczna ta chmura.

Nie wspomnę o fakcie, że na Windguru cały dzień wisiała prognoza zapowiadająca tę gradową burzę. Ale to są sytuacje ekstremalne, pokazujące, że wielu żeglarzy nie wyciągnęło wniosków z tragedii mazurskiej w 2007 r.

Kiedy refować żagle?

Powróćmy jednak do sprawy refowania wraz z pogarszaniem się pogody. Zacznę od siebie. W zasadzie refuję jak wiatr przekracza 4^o B a prognozy wskazują na utrzymywanie się takiej pogody. Jak siła wiatru rośnie, zakładam foka sztormowego. Nie ufam korzystaniu w tym przypadku z rolfoka, mam uszyty sztormowy, zapinany na zamek błyskawiczny na zwiniętej genui. Uczymy, że poprawnie żagle refujemy od tyłu. Jak zrobimy odwrotnie, czyli zwijamy foka to środek ożaglowania przesuwamy mocno do tyłu i jacht bardzo ucieka nam do wiatru. Najlepiej jest dalej zachować zrównoważenie jachtu i zrefować też odpowiednio foka. Ale na pewno nie zwijamy foka pozostawiając grota w całości. Ciągłe kontrowanie bardzo nawietrznego jachtu jest bardzo męczące i hamuje żeglowania.

W porę podjęte refowanie zapewnia nam bezpieczną i wygodną żeglugę a nie walkę o życie. Jacht zarefowany płynie nie tylko bezpieczniej od pozostałych ale i dużo szybciej. Jak wieje 5^o B plus podmuchy to jak nie muszę, nie ruszam się, chyba, że wieje w rufę. Wtedy na samym foku też mam wygodną i bezpieczną żeglugę. Nie mogę zrozumieć tych żeglarzy (to większość), którzy w takiej sytuacji płyną na grocie. Sprzeczne z teorią, niewygodne i niebezpieczne. A jednak tak większość żegluje.

Konsekwencją takiej żeglugi jest też naruszenie następnego kanonu dobrej sztuki żeglarskiej. Muszą oni, żeglując na samym grocie, kiedyś dojść do pomostu lub brzegu. Tylko jeden jacht widziałem jak w takiej sytuacji kilkadziesiąt metrów przez cumowaniem wyszedł do wiatru i poprawnie grota zrzucił. A przecież powinniśmy używać w takiej sytuacji wyłącznie foka. Jako żagiel bez bomu może być wyluzowany całkowicie i w każdej chwili, a jeśli źle ocenimy odległość od brzegu (pomostu) możemy foka w każdej chwili „podebrać” aby doskoczyć w upatrzone miejsce bez zagrożenia rozbicia jachtu.

Namawiam tych żeglarzy, którzy zaczynają żeglarską przygodę aby postarali się nie kopiować takich zachowań – dla własnego bezpieczeństwa i żeby o Was mówili: to facet co zna się na żeglowaniu.

Z tym problemem wiąże się sprawa braku umiejętności rozpoznawania pogody, w tym głównie nadchodzenia trudnych warunków. A nieszczęścia od tego się zaczynają. Ja wożę ze sobą laptopa i zawsze patrzę co takiego prognozuje Windguru, ale prognozę możemy też ściągnąć na komórkę a tę ma dziś każdy. Potrzeba tylko trochę odpowiedzialności za siebie i innych. Zachęcam gdzie się da do stopniowego opanowywania umiejętności rozpoznawania lokalnych zjawisk atmosferycznych. Na końcu materiału zamieszczę fragment z mojej książki, objaśniający jak to robić.

Przykład braku refowania przy silnym wietrze

Opiszę znamienny przypadek jaki zaobserwowałem. Rodzina, mąż od razu widać, że surowy żeglarz, żona absolutny cywil, pierwszy raz na jachcie i dwóch synów poniżej 10 lat.

Warunki na ten dzień były zapowiadane fatalne co delikatnie mu sugerowano. Wobec determinacji żeglarza do wypłynięcia starano się go przekonać do zarefowania grota, niestety, bezskutecznie. Wypłynął ale na szczęście po kilku godzinach wrócił cało. Rodzina w histerii, spakowała się do samochodu, zdali jacht czarterowany na tydzień i wyjechali. Ta rodzina już nigdy w życiu nie wsiądzie na jacht. Zabrakło wyobraźni, umiejętności oceny sytuacji i absolutna odporność na rady bliźnich. To się skończyło szczęśliwie ale mogło być różnie.

Kochani żeglarze, ja wiem, tego Was nie uczą na kursach, ale Wasze i Waszych rodzin bezpieczeństwo wymaga abyście ten zakres wiedzy i umiejętności szybko uzupełnili.

Jeśli te kilka słów choć trochę Was zachęciły to będę się mniej martwił o Wasze żeglowanie.

Zdradzę Wam tajemnicę. Po tylu latach żeglowania morskiego i szuwarowego moje kwalifikacje pozwalają na żeglowanie w ekstremalnych warunkach i mimo głoszonych zasad czasem niechcący znajdę się w ogniu walki pod pełnymi żaglami. To nie jest nic przyjemnego, maksymalna koncentracja, oczy wokół głowy i światełka ostrzegające przed wywrotką. Jak ktoś twierdzi, że się nie boi to breszy w żywe oczy. To nie jest nic przyjemnego a raczej wręcz odwrotnie. Człowiek sobie przyrzeka – nigdy więcej.

I sytuacja odwrotna, rozsądek, przewidywanie, jacht zarefowany. Na jeziorze bielutko od grzywaczy, szkwały świszczą w wantach a my tu sobie spokojnie żeglujemy. Zamiast strachu odczuwamy satysfakcję z bezpiecznego, bliskiego kontaktu z żywiołami. To jest to!

Zasady refowania żagli

1. Refujemy się jak siła wiatru przekracza 4^oB.
2. Żagle zawsze refujemy od tyłu.
3. Na kursach pełnych lepiej żeglować na foku niż na grocie i na pewno jak wieje powyżej 5^oB. Żeglowanie z żaglami ustawionymi na tzw. balona wymaga bardzo wysokich umiejętności w reagowaniu na zmiany kierunku wiatru i jest męczące. Regatowcy na takie sytuacje mówią, że lepsze są dwa baksztagi niż jeden fordewind – będziemy szybciej u celu.
4. Jak nie musimy, nie żeglujmy w trudnych warunkach. Uwaga – każdy żeglarz, stosownie do kwalifikacji, ma różny stopień oceny co to są trudne warunki. Dla początkujących radzę przyjąć 3^oB.
5. Gdzie refować? Z pewnością w porcie jak wiemy jaka jest prognoza pogody. Jeśli wypłynęliśmy i warunki się pogarszają, podpłyńmy pod brzeg zawietrzny, w jakąś zatoczkę i tam spokojnie się zarefujmy. Refowanie w biegu wymaga wprawy i jeszcze jednego sprawnego żeglarza na pokładzie.

Pamiętajcie – żeglowanie ma być przyjemnością życia a nie walką o nie!