Generał Mariusz Zaruski, jedna z najbardziej zasłużonych dla polskiego żeglarstwa postaci.
Urodził się w Dumanowie k. Kamieńca Podolskiego na Podolu w bardzo patriotycznej rodzinie. Jego ojciec Seweryn brał udział w Powstaniu Styczniowym, dziadek walczył w Powstaniu Listopadowym. Uczył się w prywatnej szkole powszechnej w Mohylewie Podolskim, a następnie w Kamieńcu Podolskim. Po zdaniu matury studiował na wydziale matematyczno-fizycznym w Odessie i dopiero tam zetknął się z morzem. Pływał na statkach malował, podróżował podczas wakacji na pokładach statków jako członek załogi, a dzięki tym rejsom poznał Daleki Wschód, Syberię oraz wybrzeża Chin, Japonii, Indii, Egiptu i Syrii. Działał w organizacjach konspiracyjnych za co został w 1894 roku zesłany do Archangielska. Tam nie tylko pracował, ale ukończył szkołę morską i wypływał na żaglowcach w rejsy do Norwegii z ładunkiem drewna i futer. Wrócił do Odessy, a następnie pojechał do Krakowa i Zakopanego. Tam wytyczał nowe drogi górskie, popularyzował taternictwo, został nawet pierwszym naczelnikiem TOPR.
W 1914 roku wstępuje do Legionów i zostaje kawalerzystą. Bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a następnie walczy na Wileńszczyźnie. W 1923 roku zostaje adiutantem prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, po nominacji generalskiej rozstaje się wojskiem. Zajmuje się promocją żeglarstwa, jest jednym z założycieli Yacht Klubu Polski, pod koniec lat dwudziestych zostaje prezesem Polskiego Związku Żeglarskiego.
Oddzielną kartę w karierze Zaruskiego stanowi szkolenie młodych kadr. Od 1929 roku był kierownikiem wyszkolenia żeglarskiego w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Wówczas został kierownikiem i głównym instruktorem ośrodka szkoleniowego w Jastarni. Pełnił tę funkcję przez trzy letnie sezony. W 1934 roku harcerze zakupili szkuner „Petrea”, który nazwano „Zawisza Czarny”. Brakowało im tylko kapitana. Poszukiwali człowieka doświadczonego i potrafiącego pracować z młodzieżą. Taką osobą był Mariusz Zaruski, który stanowisko kapitana jachtu Głównej Kwatery Harcerzy ZHP objął 3 maja 1935 roku. Pierwszy rejs „Zawiszy” pod dowództwem generała rozpoczął się 29 czerwca 1935 roku, a do sierpnia 1939 roku „Zawisza Czarny” wypłynął w 26 rejsów.
Po wybuchu wojny Zaruski nie został wcielony do armii z uwagi na wiek, przeniósł się do Lwowa i tam został aresztowany przez NKWD w grudniu 1939 roku. Został następnie osadzony w więzieniu w Chersoniu, gdzie zmarł 8 kwietnia 1941 roku. W roku 1997 roku z inicjatywy ZHP prochy generała przeniesiono do Zakopanego i złożono na cmentarzu na Pęksowym Brzysku.
Spuścizna
•Z Nadsona. Wybór poezij (przekład), Archangielsk 1897.
•Współczesna żegluga morska. Doki, budowa okrętów żaglowych i parowych, przybory żeglarskie, Warszawa 1904.
•Podręcznik narciarstwa według zasad alpejskiej szkoły jazdy na nartach, (współautor Henryk Borkowski), Kraków 1908.
•O zachowaniu się na wycieczkach zimowych w Tatry, nakładem Sekcji narciarskiej Towarzystwa Tatrzańskiego, Zakopane 1912.
•Zarys rozwoju narciarstwa i zimowej turystyki polskiej w Tatrach, nakładem Towarzystwa Tatrzańskiego, Kraków 1913.
•Orlą Percią w zimie, nakładem Towarzystwa Tatrzańskiego, Kraków 1913.
•Przewodnik po terenach narciarskich Zakopanego i Tatr Polskich, Nakładem Sekcji narciarskiej Towarzystwa Tatrzańskiego, Zakopane 1913.
•Nauka jazdy konnej, Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1919.
•Współczesna żegluga morska oraz słownik żeglarski, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1920.
•Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1922.
•Na bezdrożach tatrzańskich, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1923.
•Sonety morskie, Wydanie 2, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1925.
•Żaglowym yachtem przez Bałtyk, nakładem Yacht Klub Polski, Warszawa 1927.
•Na morzach dalekich, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1925.
•Na pokładzie „Witezia”, Wyd. Yacht Klub Polski, Warszawa 1927.
•Na jachcie „Witeź””, nakładem Instytutu Wyd. Ligii Morskiej i Rzecznej, Warszawa 1928.
•Na pokładzie „Iskry”, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1929.
•Moja czwarta podróż na „Witeziu”, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1930.
•Nawigacja. Krótki podręcznik do użytku na jachtach morskich, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1932.
•Prawa i obowiązki kapitanów i sterników jachtowych. Regulamin służby na jachtach. Alarmy, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1933.
•Zasadnicze komendy i rozkazy przy manewrowaniu na statkach żaglowych, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1933.
•Żaglowym jachtem przez Bałtyk, Wyd. Książnica-Atlas, Lwów, Warszawa 1933.
•Na skrzydłach jachtów, Wyd. Książnica-Atlas, Lwów, Warszawa 1933
•Tymczasowy regulamin służby na szkuner-jachcie szkolnym Z.H.P. „Zawisza Czarny”, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1935.
•”Wśród wichrów i fal”, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1935.
•Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjski. Z. 6, Praktyka morska (red. M. Zaruski), Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, Warszawa 1936.
•Z harcerzami na „Zawiszy Czarnym”, Wyd. Książnica-Atlas, Lwów, Warszawa 1937.
•Mały kod do użytku jachtów i mniejszych statków. Według międzynarodowej księgi sygnałów. Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1938.
•Sonety morskie, Wydaw. Morskie, Gdańsk 1977.
•Na bezdrożach tatrzańskich : wycieczki, wrażenia i opisy, Wyd. LTW, Łomianki 2007.1
1 Za Wikipedia.pl, data dostępu 07 kwietnia 2012 r.
Autor: Marek Słodownik
Źródło: http://marynistyka.pl
